Թե հասկանում ես ոգին հին հողիդ, ես նա եմ, որ կամ, Մի քիչ համառ ու… խենթ մի քիչ, ու հայ, Ըմբոստ, թող դաժան, բայց միշտ ցեղապաշտ, ՈՒ թող դառնում է իմ տեսակը միշտ դավաճանության, դավ ու չարքի փայ, Բայց չէ հարճ չի դառնում, հլու, բախտին հաշտ...

Մենք հրեշին ընտրելով՝ Մեր իսկ մահը փնտրեցինք, ՈՒ հաշտվելով մահի հետ՝ Մահ ու կորուստ ընտրեցինք։

Շարունակվում է հայոց մրա՛փը, նիկոլն ու թուրքը քաշում են քա՛փը, Եվ ուժգնացնում է մահերթի թա՛փը, Գեյրոպիստների հոտնկայս ծա՛փը...

Եվս մեկ կաղնի, մի հզոր և դարավոր կաղնի Հայոց Նահապետաց անտառից Հայրենազրկման կայծակից շանթահար ընկավ:

Անցյալ դարասկզբին Մուշում և Սասունում չկար մի հայ, որ չճանաչեր ու խորին ակնածանքով լցված չլիներ այս կոմիսարի հանդեպ։ Մեհմեդ Էֆենտին՝ նույն ինքը` հայ ուսուցիչ Ավետիս Մարտիկյանը, շատ հետաքրքիր կենսագրություն ունի:

Չեմ ուզում ծանրաբեռնել մարդկային ուղեղը, բայց կարևոր հիշեցում եմ ուզում անել. «Ոչնչից ամեն ինչ ստեղծողը մենք ենք, մենք՝ հայերս: Այն որակվել է որպես ապագայի ֆիլմ, իսկ ապագան արդեն եկել է»:

ՄԿՐՏԻՉ ՄԿՐՏՉՅԱՆ՝ ՄԱԿԻՉ Հայ ժողովրդի հարատևության ոգեղեն զենքերն են Հայոց լեզուն, հայ երգը և հայ պարը։ Հազարամյակներ առաջ հայոց գուսանները բամբիռներով փառաբանում էին մեր երևելիներին և ոգեղեն ճախրանքի պատրաստում հայոց պարմաններին, նրանք երգով ու հոգով էին գծում իրենց հայրենիքի սահմանը: Այդպիսի բամբռահար էր երգիչ Մակիչ Մկրտչյանը, ով շատ քիչ ապրեց երկրայինում, բայց թողեց երգի մեծ արձագանք համահայկական հոգիներում։ Իմաստությունը հուշում է՝ խնդիրն այն չէ, թե քանի տարի ես ապրում, այլ այն, թե ապրած տարիներդ որքանով են լիքը։

Ես կամենում էի վերադառնալ դատարկ քաղաքների հևքից` դեպի ընծայաբերումը երկնքի...

ՈՒ եկավ նա ում սպասում էինք` փրկիչը նոր ավետումի. մերժումով եկավ ու հեղափոխությամբ` առաջնորդի իր փայփայած կերպարով:

Թուրքական բանակի գեներալ, Ալեքսանդրապոլը (Գյումրի) գրաված Քյազըմ Կարաբեքիր փաշան, ով Շիրակում և Լոռիում հայերին ոչնչացնողն է, Մոսկվայի և Կարսի 1921 թ-ի ռուս- թուրքական պայմանագրերը կնքելուց հետո, երբ ստիպված է եղել դուրս գալ Ալեքսանդրապոլ-Գյումրիից, քաղաքից հեռանալուց առաջ, ըստ Ալեքսանդրապոլի քաղաքային Դումայի նախկին նախագահ Նիկոլայ Կիրակոսյանի, քաղաքային ինքնավարության նախագահի հետ հանդիպման ժամանակ ասել է.